Regulski (Falk-Regulski) Józef Franciszek Ignacy h. Falk (1773–1851), pułkownik WP. Ur. 7 X (wg źródeł francuskich 4 XI) we wsi Wielgolas (Wielkolas) w woj. lubelskim, był synem Feliksa, mecenasa trybunału lubelskiego, i Anny z Górskich.

R. uczęszczał do szkół w Krzemieńcu i w Warszawie, 1 IV 1790 rozpoczął służbę wojskową w stopniu podchorążego w 4 regimencie pieszym Buławy W. Kor. Odbył kampanię 1792 r., 1 XI 1793 awansował na chorążego. W insurekcji kościuszkowskiej pełnił obowiązki adiutanta gen. mjr. Jana Grochowskiego, dowódcy 1 regimentu pieszego kor. i brał udział w bitwie pod Szczekocinami. Dn. 15 VI otrzymał nominację na audytora z rangą kapitana i przeznaczeniem do 1 regimentu pieszego. Wziął udział w obronie Warszawy (13 VII–6 IX) pozostając przy kwaterze głównej.

Do Legionów Polskich we Włoszech R. przyłączył się 22 X 1797, umieszczony został w stopniu porucznika w 3 batalionie 2 Legii i już 7 XII był obecny przy zdobyciu twierdzy papieskiej San Leo. W dalszych działaniach przeciwko Rzymowi R. 13 I 1798 zajął Pergolę nad rzeką Cesano i 12 IV t.r. został komendantem miasta. Zasadzono w nim drzewo wolności, zniszczono znaki papieskie i szkatułę z przywilejami szlachty, utworzono gwardię narodową. Dn. 19 VI 1798 R. mianowany został kapitanem adiutantem-majorem 2 Legii. W czasie wojny z drugą koalicją 1799 r. na terenie cyzalpińskim R. pełnił obowiązki adiutanta przy boku szefa 2 Legii Franciszka Ksawerego Rymkiewicza. W bitwie pod Legnano (26 III) R. uratował Rymkiewicza od niewoli, zatrzymując jego rannego spłoszonego konia, pod Magnano (5 IV), sam postrzelony w lewe ramię kulą karabinową, uniósł z pola bitwy śmiertelnie rannego gen. Rymkiewicza i towarzyszył mu do Mediolanu, gdzie ten zmarł na rękach R-ego.

W Mediolanie R. wszedł w skład stacjonującego tu zakładu legionowego, po ewakuowaniu miasta wycofał się z całym zakładem przez góry do Genui, gdzie sformowano batalion, w którym R. otrzymał dowództwo 5 kompanii. Z początkiem 1800 r. R. pełnił tymczasowo obowiązki komendanta zakładu głównego Legionów w mieście Villefranche koło Nicei. W nowo utworzonej w Marsylii w maju 1800 Legii Włoskiej gen. Jana Henryka Dąbrowskiego R. otrzymał przydział do sztabu i stanowisko adiutanta Legii. Pełnił obowiązki szefa sztabu Legii zastępując przebywającego w niewoli Antoniego Kosińskiego. Po przeprowadzonej redukcji stanowisk R. przeznaczony został na adiutanta-majora 6 batalionu z rangą szefa batalionu. W kampanii zimowej 1800/1 r. pełnił obowiązki adiutanta gen. Dąbrowskiego, 26 XI 1800 walczył przy sforsowaniu rzeki Mincio koło Valeggio, w oblężeniu Peschiery (25–29 XII 1800 i 1–2 I 1801) oraz blokadzie Mantui (24 I – 17 II 1801). Współpracował z gen. Dąbrowskim przy redakcji opracowanych przez niego dziejów Legionów. Przy reorganizacji Legionów Polskich R. 8 XII 1801 umieszczony został w Modenie w 4 kompanii 3 batalionu 1 półbrygady polskiej, wcielonej w lutym 1802 do służby włoskiej. Przeszedł do 1 p. piechoty liniowej szefostwa Józefa Grabińskiego, wchodzącego w skład armii Królestwa Włoskiego Napoleona. Uczestniczył w okupacji Apulii, ze swym pułkiem przerzuconym w okolice Wenecji walczył 24 XI 1805 pod Castel Franco, wziął udział w walkach w Kalabrii 1806 r. Po przybyciu do kraju, w formowanej na Śląsku w lecie 1807 Legii Polsko-Włoskiej, R. otrzymał stopień szefa 1 batalionu 2 p. piechoty. Pełnił okresowo obowiązki szefa sztabu Legii.

Po płk. Szymonie Białowiejskim w marcu 1808 R. przejął tymczasowe dowództwo pułku, który poprowadził do Hiszpanii już pod nazwą pułku Legii Nadwiślańskiej. Brał udział w pierwszym oblężeniu Saragossy (30 VI – 15 VIII 1808), 4 VIII został ranny przy ataku na bramę Carmen. Przy reorganizacji Legii Nadwiślańskiej 7 XI 1808 otrzymał dowództwo 2 batalionu 2 pułku. Dn. 23 XI 1808 R. brał udział w zwycięskiej bitwie 3 korpusu marszałka Jeana Lannesa z armią Aragońską José Palafoxa pod Tudelą, a następnie w drugim oblężeniu Saragossy (20 XII 1808 – 20 II 1809) oraz w bitwach pod Maria (15 VI 1809) i Belchite (18 VI t.r.). Ze swoim batalionem R. uczestniczył pod komendą gen. Józefa Chłopickiego w walkach z partyzantami hiszpańskimi i zabezpieczaniu południowej Aragonii przed ich napadami. W grudniu 1809 R. dowodził wyprawą przeciwko oddziałom partyzanta Fidela, które rozbił pod Illucea i Clares a resztki wyparł do Kastylii. Uzyskał pochwałę w rozkazie dziennym z 25 XII 1809 marsz. Nicolas’a Soulta, szefa sztabu generalnego króla Józefa. Dn. 29 XII t. r. R. otrzymał Order Kawalerski Legii Honorowej. W r. n. w walkach z oddziałami partyzantów w okolicach Segura i Montalvan R. odniósł dalsze sukcesy. W lipcu 1810 z wydzielonym oddziałem posłanym na rekonesans dotarł do wybrzeża morza. W czasie blokady Tortozy R. odznaczył się 3 VIII 1810 na czele dwóch kompanii przy likwidacji groźnego wypadu Hiszpanów z przyczółka mostowego na rzece Ebro. Dn. 26 XI t.r. przyznano mu Krzyż Kawalerski Virtuti Militari.

Po zajęciu Tortozy R. ze swym pułkiem eskortował jeńców hiszpańskich do Francji, lecz po przybyciu do Bajonny skierowany został z powrotem do Hiszpanii. W czerwcu 1811 (do połowy lipca t.r.) tymczasowa komenda nad pułkiem powierzona została R-emu w Cincovillas. Dn. 27 VII 1811 R. z oddziałem huzarów i piechoty swojego pułku rozbił całkowicie oddział partyzanta Pezadury. Wymieniony został ponownie w rozkazie dziennym marsz. N. Soulta z 25 VIII 1811. Jako dowódca 1 batalionu R. uczestniczył w oblężeniu Saguntu (28 IX – 26 X 1811), a następnie eskortował wziętych do niewoli jeńców hiszpańskich do Tortozy i dalej do Caspe, skąd powrócił do Murviedro, gdzie ze swym pułkiem wszedł w skład straży przybocznej przy marsz. L. Suchecie, dowódcy armii Aragonii. Po szeregu wypraw i rekonesansów pułk R-ego włączony został do wznowionej przez marsz. L. Sucheta ofensywy na Walencję i bił się 26 XII pod tym miastem. Po zajęciu Walencji (10 I 1812) R. był komendantem cytadeli, a następnie został ze swym pułkiem skierowany do Saguntu, gdzie wszedł w skład rezerwy.

W lutym 1812 R. z całą Legią Nadwiślańską pociągnął przez Francję na wyprawę rosyjską. Sam wchodził w skład sztabu kolumny. Za zasługi uzyskane w walkach w Hiszpanii, 31 III 1812 R. otrzymał donację o dochodzie 2 tys. fr. z dóbr w Westfalii wraz z tytułem kawalera Cesarstwa. Pozostając w składzie 2 p. piechoty Legii odbył kampanię rosyjską 1812 r. Walczył 17 VIII przy zdobyciu Smoleńska, 7 IX pod Możajskiem. W okresie od 8 IX do 19 X uczestniczył w akcjach straży przedniej Wielkiej Armii, biorąc m. in. udział w bitwach pod Tarutinem (4 X) i Winkowem (18 X). W czasie przeprawy przez Berezynę (28 XI) R. otrzymał postrzał kulą karabinową w rękę. Przedostał się do Poznania, skąd w końcu stycznia 1813 wysłany został przez wicekróla Eugeniusza Beauharnais do Kalisza w celu odebrania zgromadzonych tu rekrutów, których przeprowadził przez Śląsk i Saksonię do Magdeburga, biorąc udział pod komendą gen. Nicolas’a Haxo w wiosennej blokadzie miasta. Z Magdeburga R. poprowadził swój oddział do Erfurtu, a stąd 27 VI 1813 do Wittenbergi, gdzie z resztek pułków Legii utworzono pułk Nadwiślański. R. skierowany został do Drezna, by kierować zakładem rekrutacyjnym do nowo powstałego pułku. Sformował z jeńców Polaków 2-batalionowy pułk marszowy, który z rozkazu marsz. Louis’a A. Berthiera z 10 VIII 1813 poprowadził do Żytawy (Zittau), gdzie kadry te wcielone zostały do pułków 8 korpusu ks. J. Poniatowskiego. Z polecenia cesarza utworzono później w Dreźnie osobne kompanie zakładowe dla pułku Nadwiślańskiego, 4 polskiego p. piechoty i dla dwóch pułków piechoty dywizji gen. Dąbrowskiego; dowódcą tych czterech kompanii został R., mianowany 17 VII majorem. Zakład ten po oblężeniu Drezna oraz po kapitulacji tego miasta (11 XI 1813) dostał się w ręce nieprzyjacielskie, a R. do niewoli austriackiej. Przebywał w twierdzy Zalaegerszeg na Węgrzech do abdykacji Napoleona i zawarcia pokoju paryskiego, zwolniony, przybył 15 VI 1814 do Warszawy.

Dn. 16 IX 1814 R. powołany został na komendanta Korpusu Kadetów w Kaliszu. Nominacja ta 28 IX 1814 zatwierdzona została przez Komitet Wojskowy z równoczesnym przyznaniem R-emu stopnia pułkownika. Korpus Kadetów jako instytucja cywilno-wojskowa podporządkowana została 30 VI 1815 najpierw tzw. Wydziałowi Oświecenia Narodowego, a od 7 I 1817 Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Dn. 1 XII 1815 R. odznaczony został Orderem Św. Stanisława 4 kl., 4 V 1819 – tymże orderem 3 kl. Po przejęciu 14 I 1820 zwierzchnictwa nad Korpusem Kadetów przez Komisję Rządową Wojny, R. 8 IV t.r. otrzymał stanowisko dyrektora nauk. Ponieważ nowo mianowany komendant Korpusu gen. Józef Wasilewski stanowiska praktycznie nie objął, R. przejął tymczasową komendę Korpusu. Na stanowisko dyrektora nauk R. powrócił po mianowaniu 31 VIII 1820 płk. Ignacego Mycielskiego nowym komendantem Korpusu Kadetów kaliskich. R. dokonał przekładu z języka francuskiego regulaminu wojskowego de Cessaca (Jeana Girarda Lacuée’a) pt. „Służba oficerów w polu, czyli wiadomości istotnie potrzebne oficerom podczas wojny” (W. 1823–4 I–II). Obowiązki dyrektora nauk R. wykonywał do 10 XI 1824, następnie przeznaczony został 17 XI t. r. na reformę z przykomenderowaniem do piechoty. Dn. 4 V 1826 R. został umieszczony w wojsku, między oficerami nie będącymi w służbie czynnej, bez przydziału służbowego, 1 IV 1829 – skierowany do biur Komisji Rządowej Wojny. Za 30 lat nieskazitelnej służby oficerskiej otrzymał Znak Honorowy 24 V 1830.

Po wybuchu powstania, decyzją gen. J. Chłopickiego, z 18 XII 1830 R. stanął na czele komitetu powołanego do ustalenia dezyderatów Rosjan pozostałych w Warszawie, tyczących m. in. spraw związanych z lazaretem rosyjskim. Dn. 20 II 1831 R. otrzymał przydział do Komisji Potrzeb Wojska, 3 IX umieszczony został w sztabie prezesa Rządu Narodowego gen. Jana Krukowieckiego. Po kapitulacji Warszawy pozostał w mieście, zgłosił się do wojskowych władz rosyjskich i ponowił przysięgę homagialną. Mieszkał w Warszawie, interesował się nauką i literaturą, spisał swe Uwagi z okresu służby w Legii polskiej we Włoszech (nieopublikowane), prowadził życie towarzyskie, spotykając się przede wszystkim z dawnymi legionistami. R. uzyskał potwierdzenie szlachectwa z herbem Falk z Heroldii Król. Pol. Zmarł 24 VII 1851 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. XVI rz. 4).

Z małżeństwa zawartego w r. 1815 z Bibianną z Podczaskich (zm. w r. 1869 w Warszawie), córką Wincentego, poprzednika R-ego na stanowisku dyrektora Korpusu Kadetów, miał R. syna Bronisława (ur. 1816 w Kaliszu), urzędnika wydziału skarbowego rządu gubernialnego warszawskiego, oraz córki: Bogumiłę (Deogratę) Ludomirę (ur. 1820 w Kaliszu) i Wandę.

Bibliogr. historii Pol. XIX w.; Enc. Wojsk., VII; Pol. Enc. Szlach., X; Łoza, Legia Honorowa; Konarski S., Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1958 s. 418; Révérend A., Armorial du Premier Empire. Titres, Majorats et Armoiries, concédés par Napoleon I-er, Paris 1894–7 IV 124, 207; Łoza S., Kawalerowie Orderu Św. Stanisława (1.11.1815 – 29.11.1830), „Mies. Herald”. 1932 nr 3 s. 59; Lista imienna Generałów, Oficerów wyższych i niższych oraz Urzędników wojskowych, tak w służbie będących, jak i dymisjonowanych, Znakiem Honorowym zaszczyconych, W. 1830; Martinien A., Tableaux par corps et par batailles des officiers tués et blessés pendant les guerres de l’Empire 1805–1815, Paris 1899 s. 507, 508 ; Spis szlachty Królestwa Polskiego, W. 1851; Xięga pamiątkowa ... zawierająca spis imienny dowódców i sztabs-oficerów … krzyżem wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lw. 1881; – Askenazy S., Napoleon a Polska, W.–Kr. 1919 III; Bauer K., Wojsko Koronne powstania kościuszkowskiego, W. 1981; Bielecki R., Tyszka A., Dał nam przykład Bonaparte, Kr. 1984 I–II; Chojna J., Warszawskie lazarety wojskowe w czasie powstania listopadowego, „Arch. Hist. Med.” W. 1981 XLIV z. 3–4 s. 305; Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1984; Kirkor S., Legia Nadwiślańska 1808–1814, Londyn 1981 poza indeksem s. 510, 528, 536, 545, 550; tenże, Polscy donatariusze Napoleona, Londyn 1974 s. 22, 82–3; Lisowski W., Polskie Korpusy Kadetów 1765–1956, W. 1982; Pachoński J., Generał Jan Henryk Dąbrowski 1755–1818, W. 1981; tenże, Legiony Polskie 1794–1807, W. 1969–79 I, II, IV; Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1851–1890, W. 1982; Wasilewski Z., Wnukom o pradziadku, W. 1930 s. 108; Włodarski A., Materiały do monografii rodu Falk-Regulskich herbu Ciołek, W. 1925 s. 13–15; Wójcicki, Cmentarz Powązkowski, I, III, Dodatki i przypisy (Lux K., Lista imienna Oficerów Legionów Polskich we Włoszech … s. XXVIII); Zieliński K., Dzieje Korpusu Kadetów w Kaliszu (1807–1832), „Roczn. Kaliski” R. 7: 1974 s. 88, 109, 110; – Akty powstania Kościuszki, III; Arch. Wybickiego, I; [Brandt H.], Pamiętniki oficera Polskiego (1808–1812) przez..., W. 1904 I 120, II 92, 100, III 38n, 132, 137; [Kołaczkowski K.], Wspomnienia jenerała…, Kr. 1898 II 145; Roczniki Woyskowe Królestwa Polskiego 1820–1830, [W.]; Rozkazy dzienne Naczelnego Wodza 1820–1830 [W.]; – „Czas” 1853 nr 231; „Gaz. Warsz.” 1808 nr 11 (dodatek), 1815 nr 103; „Herold” 1932 nr 3; „Kraj, Życie i Sztuka” 1902 nr 41; „Kur. Warsz.” 1851 nr 193, 1868 nr 156; „Łącznik” 1911 nr 4; „Stolica” 1966 nr 21; – AGAD: Akty KRW 62, 69c, 352, 478, Władze Centr. Powstania Listopadowego XX; Arch. Hist. du Ministère de la Guerre w Paryżu – Château de Vincennes: Sekcja Admin., Teki osobowe; Paraf. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny w Kaliszu: Akty ur., V 1820; – Łoza S., Virtuti Militari 1792–1819, W. 1953 (mszp. w posiadaniu Z. Zacharewicza); Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1797–1807, (mszp. w posiadaniu rodziny); – Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza z Kr.

Zbigniew Zacharewicz